Prethodnih godina Gradska turistička organizacija „Kragujevac”, promociju Kragujevca tematski je usmerila na grad kao Prvu prestonicu i kolevku zakonodavnih, ustavnih, industrijskih, obrazovnih i kulturnih ustanova, koje su u njemu osnovane, kao i na ulogu i značaj Kragujevca kao privremene prestonice srpskog dvora i Vrhovne komande u Prvom svetskom ratu.
Kampanja „Kragujevac u svemu prvi” izazvala je veliku pažnju domaćih i stranih turista, pa je broj turista višestruko povećan, a Vodička služba Gradske turističke organizacije i Turističkog informativnog centra imala je grupe iz svih zemalja regiona i Evrope. Davno su poznate, ali nedovoljno bile promovisane činjenice, da je posle viševekovne turske vladavine Miloš proglasio Kragujevac za prvu prestonicu i u njemu napravio pet dvorskih zgrada za boravak porodice i dvorskog osoblja, kao i pridvorne crkve sa Zgradom prve Srpske skupštine, a da je potom u Kragujevcu osnovan prvi srpski Sud, prva škola, Gimnazija, Licej, Teatar, galerija slika, muzejska postavka, apoteka, Biblioteka, štampane su prve novine, osnovan prvi orkestar, Vojnotehnički zavod i Vojnotehnička škola i prva industrijska naselja, pa je urađen i prvi urbanistički plan, ulična rasveta, protiv požarna brigada i još mnogo toga.
Tako je interesovanje turista, pre svega bilo usmereno prema Miloševom vencu i građevinama baroka (Palata Suda), neoklasicizma(Prva gimnazija), secesije (Blok „Moskva”), Belle Epoq-a (Zastavina upravna zgrada), orjenta (Amidžin konak) i stare engleske industrijske arhitrekture (Topolivnica i Milošev Arsenal).
Kada je Srbiji objavljen Prvi svetski rat, regent Aleksandar Karađorđević, sa delom dvorske svite i Vrhovnom vojnom komandom napušta Beograd i dolazi u Kragujevac. Od 2. avgusta 1914. godine, do 23. oktobra 1915. godine, živeo je u kući Alekse Obradovića, koja se od tada naziva „Regentova kuća”. Kuća je sagrađena 1887. godine, u stilu eklektičkog akademizma, koji predstavlja izbor najboljeg iz neorenesansa i neobaroka, i primenom elemenata flore i faune u frizu krovne plastike, što već najavljuje pojavu secesije. Spoljni ugao ka ulici, specifično je arhitektonski rešen, trapeznom osnovom, na kojoj se nalazi prozor, a na prelazu između fasadne i krovne konstrukcije, nalazi se ono što je i najzanimljivije na ovom objektu. To je ukrasna plastika, koja predstavlja dve sedeće ljudske figure, detinjeg, gotovo anđeoskog izgleda, koje pridržavaju grb sa porodičnim inicijalima ispisanim stilizovanim slovima, uokvirenim godinom gradnje, koja je prikazana kao broj „18 87”. Ovo su najstarije sačuvane ljudske figure primenjene u arhitekturi Kragujevca.
U to vreme Kragujevac je bio prestonica ratne Srbije, i u njemu se nalazila Vrhovna komanda srpske vojske i „Press” biro Glavnog štaba. Tu je boravio i vojvoda Radomir Putnik, a tu su nastali i planovi cerske i kolubarske bitke, koje se zbog neverovatnih uslova pobede i danas izučavaju na svetskim vojnim Akademijama. Boraveći u to vreme u Kragujevcu, poznati kompozitor Stanislav Binički komponovao je završne partiture, svetski poznate kompozicije „Marš na Drinu”, koja je prvi put izvedena u zgradi kragujevačkog Suda, a kasnije korišćena i prepevana u gotovo svim muzičkim stilovima.
Tokom ovog perioda, grad je bio dva puta bombardovan. Posle Drugog svetskog rata, u „Regentovoj kući” je radila Gradska biblioteka. Zgrada je i danas očuvana i nalazi se u ulici Kralja Petra I Karađorđevića.
Pažnju posetilaca i turista i dalje, nesmanjenim intenzitetom privlači i Spomen park i Muzej „21. oktobar”, sa svim svojim humkama, naravno uz razgledanje grada i sve ostale znamenitosti, koje bi teško bilo pobrojati, kao i crkve i manastiri u okolini.
Precizan broj turista posetilaca i poslovnih poseta ne može se uvek tačno evidentirati, ni odvojiti. Zvanični statistički podaci odnose se na broj noćenja realizovan u smeštajnim objektima, ali se često „previde” organizovane letnje škole sporta, po zakonu oslobođene boravišne takse, koje dovode stotine dece i smeštaju ih u Dom učenika – Artem, Studentski dom, ili privremeno postavljene kampove u Velikom ili „Eko parku”, tokom trajanja manifestacija poput „Arsenal festa” i „Šumadija festa”.
Autor teksta: Jasmina Marković Milenković
Foto: Zoran Petrović
