Sun09152024

Poslednja izmena:07:26:56 PM

Back KULTURA KULTURNA BAŠTINA Krupanj - grad na četiri vode

Krupanj - grad na četiri vode

  • PDF

U srednjem veku Krupanj se pominje kao trgovačko i rudarsko mesto, „auto-put“ kojim su se kretali trgovci u pravcu Dubrovnika. Grad je smešten u kotlini između Boranje, Jagodnje i Sokolskih planina, kroz koji protiču reke Bogoštica, Čađavica, Kržava i Likodra, preko kojih je izgrađeno dvadesetak mostova. Krupanj je prema velikom popisu iz 1900-te imao 18.800 stanovnika, a Beograd 60.000.

Danas Krupanj ima nešto više od 17.000 stanovnika koji se bave uglavnom poljoprivredom. Štete nanete poplavama, gradom i vetrovima orkanske jačine tokom poslednjih godina po rečima predsednik opštine, gospodina Ivana Isailiovića, doprinele su da grad bude još bolji i lepši. Uz pomoć države i raznih donacija mnogo je uloženo u obnovu, putna mreža je sređena u dužini od 50km, otvoreno bezmalo 1.000 ranih mesta, među kojima je pogon turske fabrike „Džinsi“, koji je obezbedila posao za 150 mladih devojaka. Godine 2016. u Krupnju je rođeno manje od 100 beba, što je istorijski minimum mesta, a ove godine samo iz te fabrike je 20 žena na trudničkom bolovanju, što daje nadu da će mladi ostati u Krupnju jer ovde ima čime da se bave, a jedna od njih je turizam. Burna prošlost Krupnja ostavila je brojne kulturno-istorijske spomenike. Među njima je Dom kulture „Politika“ u centru grada, u kojem je danas biblioteka, čitaonica, pozorišna i bioskopska sala, galerija, podignut osamdesetih godina prošlog veka od strane lista „Politika“ čiji su osnivači, Vladislav i Darko Ribnikar poginuli u Krupnju u Velikom ratu 1914. godine u razmaku od samo dva dana. Svedočanstvo na njihovu, i pogobiju 12.5 hiljada vojnika svedoči Kapela na Mačkovom kamenu na Jagodnji, 11 km udaljena od Krupnja. Smatra se da je tu, na prostoru od svega 500m2 vođena najkrvavija bitka Velikog rata i da je od 19-22. septembra svoje živote ostavilo 25 vojnika na jednom metru kvadratnom. U ovoj bici ranjen je i princ Đorđe Karađorđević. Raritet Krupnja je crkva-kosturnica Sv. Vaznesenja Gospodnjeg podignuta 1932. godine na mestu stare (1842), u čast svim palim ratnicima na Mačkovom kamenu. U njenoj kripti pohranjeno je 74 lobanje srpskih i austrougarskih ratnika. Crkva Uspenja Presvete Bogorodice u Dobrom Potoku stara je više do 500 godina i zahvaljujući sveštenku Aleksandru Đurđevu i njegovom tridesetogodišnjem obnavljanju, dograđivanju i upotpunjavanju, ima današnji izgled. U okviru crkve je 12 zasebnih muzejskih celina, svedočanstva prošlosti ovog kraja. Aleksandar Đurđev je i postavljač Gradskog muzeja u svojoj privatnoj kući. Tu se nalaze zapisi, dokumenti, nameštaj, nošnje, ukratko sve što je deo istorije ovog mesta, uz portrete ličnosti koji su obeležili prošlost i razvoj Krupnja. U sklopu muzeja je i restoran koji nudi predah uz specijalitete lokalne kihinje. Prva škola u Krupnju sagrađena je još 1837., dve godine kasnije sud u zgradi projektovanoj za tu namenu. Danas Krupanj nema sud. Kada je u celoj Srbiji bilo 50-60 hotela, Krupanj je imao dva „Evropu“ i „Pitu“. Godine 1941. nemačka kaznena ekspedicija je do temelja spalila Krupanj, izuzev zgrade stare apoteke (vila Pere Despića), crkve i bolnice, zadužbine Nikole Spasića iz Beograda. Među ruševinama našla se i velelepna zgrada Gradske čitaonice. Pogodna klima zahvaljujući kojoj je Krupanj stekao status „vazdušne banje“, sveža jutra i večeri i u vreme tropskih leta, brojni sportski tereni na otvorenom i zatvorenom, kao i bazen izgrađen posle Prvog svetskog rada, jedan od prvih u državi ( u planu je podizanje pokretne konstrukcije koja će omogućiti da se bazen koristi i zimi), pružaju odlične uslove za pripreme sportskih ekipa. Turistički obilazak Bele Crkve, mesta u kojem je podignut ustanak u NOB-u, Stolice, mesto savetovanja rukovdostva NOB-a, kada je između ostalog, usvojen termin partizan i petokraka kao oznaka; Crkvine u Ravnaji, Kovačevića (Cerovačka) pećina, ostaci utvrđenog grada u Dvorskoj, poslednje tursko uporište Soko grad srušeno 1859. godine. U čast tog događaja podignut je spomenik Knezu Mihailu u Beogradu, a na mestu srušenog utvrđenja manastir Sv. Nikolaja, takođe može biti atraktivna pozivnica za dolazak u ovo malo, pitomo mesto. Turistički radnici Krupnja planiraju trasiranje kružne biciklistička staze dužine 50 km koja bi na svakih 3 do 6 km turistima pružala razlog za predah i obilazak ovih lokaliteta. Pored Hotela“ Grand“, nekada „Borac“, koji je ove godine dobio moderan izgled i spa centar, u ponudi su još nekoliko privatnih apartmana, sa ukupno 333 ležajeva, što je u letnjem periodu malo. Ove, 2017. godine, Krupanj оbeležava 600. godina od prvog pisanog pomena imena u dubrovačkim spisima 1417. godine, 150 godina od osnivanja prve škole, 95 godina osnivanja FK, 50 godina rukopoloženja vladike Lavrentija, i dalje aktivnog u pomoći svim ljudima, posebno rodne Bogoštice. U tom mestu se nalazi i replika Njegoševe zavetne crkve na Lovćenu, kompleks „Dom Desanke Maksimović“, čiju je gradnju ovaj veliki čovek podržao. Najznačajnije manifestacije u Krupnju su: „Plodovi Rađevine“ početkom septembra, „Dani međaša“ početkom jula, na tromeđi Malog Zvornika, Ljubovije i Krupnja. Na čelu Krupnja nalazi se glumac i jedan od zadataka koje je zacrtao preuzmajući ovaj mandat je da iskoristi fantastične mogućnosti Doma kulture, jedne od najvećih scena u Srbiji, koja može da primi 1.000 posetilaca, i pokrene pozorišnu produkciju. Već za ovu godinu najavljene su četiri predstave koje će iz Krupnja gostovati na scenama širom Srbije, a ne obratno, kao što je do skora bio slučaj.

Joomla Templates and Joomla Extensions by ZooTemplate.Com